Qara dəliklər bildiklərimizin sərhəddidir - 3

  Super kütləli qara dəliklər ulduz qara dəliklərindən 1milyon-1milyard dəfə böyük olur.Qara dəliklər heç nəyi udmadan yan keçməzlər.Ancaq bu cisimlər həm də maddələri çölə püskürdürlər.Toplanma disklərində maddələr sürətlə dönərək maqnit səhələrini əmələ gətirir.Burada yaranan və sinkroton adlanan şüalar qara dəliyi bir yay (ox kamanı) kimi gərir və onda olan maddələri fəzanın dərinliklərinə atır.Bu tip hadisələr yalnız super kütləli qara dəliklərdə baş verir.

Real bir qara dəlikdən fəzaya püskürdülən materiya.  M-87 qalaktikasının mərkəzindəki qara dəlikdən bir görüntü.


Qara dəliklərdən danışarkən qalaktikaların toqquşmasına da nəzər salmaq lazımdır.Qalaktikalar kainatda qruplar halında yerləşirlər.Ancaq bəzən onların cazibə qüvvələri bir birini cəzb edir və nəticədə onlar toqquşurlar.Belə olan halda böyük qalaktika kiçiyi udar.Əgər hər ikisi də təxmini eyni ölçülərdə olarsa onlar birləşərlər.Nəticədə ulduzlara,ulduz sistemlərinə və planetlərə o qədər də çox bir şey olmaz.Çünki aralarındakı məsafə həddindən artıq çoxdur.Ancaq toz və qaz hissəcikləri xaotik şəkildə bir birinə yaxınlaşar,belə olan halda qara dəliklər də boş durmazlar və birləşərlər.Bu hadisə isə milyardlarla il ərzində baş verir.

Hubble teleskopundan çəkilmiş 2 qalaktikanın toqquşması

Bizim daxil olduğumuz Süd Yolu qalaktikasının da mərkəzində qara dəlik vardır.Kütləsi 4milyon Günəş kütləsinə bərabərdir.Bəs bu kütləni necə hesablayıblar? Ultra-bənövşəyi şüaları qəbul edə bilən teleskoplarla ulduzların vəziyyəti müşahidə olunduqda görülüb ki,ulduzlar hansısa bir qaranlığın ətrafında hərəkət edirlər.Bu ulduzların kütləsinin 4 milyon Günəş kütləsi olduğu araşdırmalardan sonra məlum olmuşdur (və təbii olaraq qara dəliyin də kütləsi buna bərabər olur).

Qalaktikamızda 10 milyona qədər irili xırdalı qara dəlik olduğu məlumdur.